Khi phát hiện bất cứ một trong các dấu hiệu như khó thở, thở hụt hơi; mạch nhanh > 120 nhịp/phút hoặc dưới 50 lần/phút… Các F0 cần báo cáo ngay cho cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.
Theo Bộ Y tế, người nhiễm COVID-19 (FO) được quản lý điều trị tại nhà là người được khẳng định dương tính bằng xét nghiệm Realtime RT-PCR không có triệu chứng lâm sàng; hoặc có triệu chứng lâm sàng ở mức độ nhẹ: như sốt, ho khan, đau họng, nghẹt mũi, mệt mỏi, đau đầu, đau mỏi cơ, tê lưỡi.
Đồng thời không có các dấu hiệu của viêm phổi hoặc thiếu oxy, nhịp thở ≤ 20 lần/phút, SpO2 ≥ 96% khi thở khí trời; không có thở bất thường như thở rên, rút lõm lồng ngực, phập phồng cánh mũi, thở khò khè, thở rít ở thì hít vào.
Bên cạnh đó, các F0 được quản lý tại nhà cũng cần đáp ứng thêm tối thiểu một trong 2 tiêu chí bổ sung gồm: Tiêm chủng 2 mũi sau 14 ngày hoặc có đủ 3 yếu tố gồm: Trẻ em trên một tuổi, người lớn dưới 50 tuổi, không có bệnh nền theo quy định và không mang thai.
Bộ Y tế hướng dân, người bệnh điều trị tại nhà phải có khả năng tự chăm sóc bản thân, có phương tiện liên lạc và khả năng liên lạc, giao tiếp với nhân viên y tế hoặc phải có người chăm sóc đáp ứng các yêu cầu trên.
Dấu hiệu nguy hiểm của F0 điều trị tại nhà cần cấp cứu ngay
Cơ sở quản lý sức khỏe F0 hướng dẫn người nhiễm COVID-19 thực hiện tự theo dõi tại nhà và điền thông tin vào phiếu theo dõi sức khỏe 2 lần/ngày vào buổi sáng và buổi chiều hoặc khi có các dấu hiệu, triệu chứng cần chuyển viện cấp cứu, điều trị theo quy định.
Theo đó, nội dung theo dõi sức khỏe hàng ngày gồm:
Chỉ số: Nhịp thở, mạch, nhiệt độ, SpO2 (nếu có thể) và huyết áp (nếu có thể).
Các triệu chứng: Mệt mỏi, ho, ho ra đờm, ớn lạnh/gai rét, viêm kết mạc (mắt đỏ), mất vị giác hoặc khứu giác, tiêu chảy (phân lỏng/đi ngoài); Ho ra máu, thở đốc hoặc khó thở, đau tức ngực kéo dài, lơ mơ, không tỉnh táo; Các triệu chứng khác như: Đau họng, nhức đầu, chóng mặt, chán ăn, buồn nôn và nôn, đau nhức cơ,…
Bộ Y tế lưu ý đối với F0 quản lý, điều trị tại nhà khi phát hiện bất cứ một trong các dấu hiệu dưới đây phải báo cáo ngay với cơ sở quản lý người nhiễm COVID-19 tại nhà; trạm y tế xã, phường; hoặc trạm y tế lưu động, Trung tâm vận chuyển cấp cứu,… để được xử trí cấp cứu và chuyển viện kịp thời.
- Khó thở, thở hụt hơi, hoặc ở trẻ em có dấu hiệu thở bất thường: thở rên, rút lõm lồng ngực, phập phồng cánh mũi, khò khè, thở rít thì hít vào.
- Nhịp thở – Người lớn: nhịp thở ≥ 21 lần/phút – Trẻ từ 1 đến dưới 5 tuổi: Nhịp thở: ≥ 40 lần/phút, – Trẻ từ 5 – dưới 12 tuổi: nhịp thở: ≥ 30 lần/phút (Lưu ý ở trẻ em: đếm đủ nhịp thở trong 1 phút khi trẻ nằm yên không khóc).
- SpO2 ≤ 95% (nếu có thể đo), (khi phát hiện bất thường đo lại lần 2 sau 30 giây đến 1 phút, khi đo yêu cầu giữ yên vị trí đo).
- Mạch nhanh > 120 nhịp/phút hoặc dưới 50 lần/phút.
- Huyết áp thấp: huyết áp tối đa < 90 mmHg, huyết áp tối thiểu < 60 mmHg (nếu có thể đo).
- Đau tức ngực thường xuyên, cảm giác bó thắt ngực, đau tăng khi hít sâu.
- Thay đổi ý thức: Lú lẫn, ngủ rũ, lơ mơ, rất mệt/mệt lả, trẻ quấy khóc, li bì khó đánh thức, co giật
- Tím môi, tím đầu móng tay, móng chân, da xanh, môi nhợt, lạnh đầu ngón tay, ngón chân.
- Không thể uống hoặc bú kém/giảm, ăn kém, nôn (ở trẻ em). Trẻ có biểu hiện hội chứng viêm đa hệ thống: Sốt cao, đỏ mắt, môi đỏ, lưỡi dâu tây, ngón tay chân sưng phù nổi hồng ban,…
- Mắc thêm bệnh cấp tính: sốt xuất huyết, tay chân miệng,…
Tập thở ít nhất 15 phút mỗi ngày, tuyệt đối không được ra khỏi nhà trong thời gian cách ly y tế.
Bộ Y tế khuyến cáo F0 nên nghỉ ngơi, vận động thể lực nhẹ phù hợp với tình trạng sức khỏe; tập thở ít nhất 15 phút mỗi ngày; uống nước thường xuyên, không đợi đến khi khát mới uống nước.
Đặc biệt, F0 không được bỏ bữa, tăng cường dinh dưỡng bằng cách ăn đầy đủ chất, ăn trái cây, uống nước hoa quả và suy nghĩ tích cực, duy trì tâm lý thoải mái.
Bộ Y tế đề nghị cơ sở quản lý F0 tại nhà hướng dẫn người nhiễm cách thức liên hệ để được xử lý, chuyển viện cấp cứu kịp thời trong các trường hợp bất thường. Trong thời gian đợi chuyển tuyến, các cơ sở quản lý phải hướng dẫn, cấp cứu cho bệnh nhân. F0 chăm sóc quản lý tại nhà tuyệt đối không đi ra khỏi nhà trong suốt thời gian cách ly y tế tại nhà.
Hai sai lầm khi F0 tự thở oxy tại nhà
Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng, trưởng khoa Hồi sức Tích cực – Chống độc, Bệnh viện Kiến An, Hải Phòng, khuyến cáo các sai lầm thường gặp khi sử dụng oxy là:
“Chỉ định oxy trị liệu rộng rãi” quá mức cần thiết, ngay cả khi oxy máu ở mức bình thường. Một thống kê ở Anh cho thấy có đến 34% bệnh nhân sử dụng oxy lúc vận chuyển trên xe cấp cứu, 5-17% bệnh nhân nhập viện được nhận oxy ở bất kỳ thời điểm nào. Do đó, để quyết định có thở oxy hay không, người bệnh phải hỏi trực tiếp bác sĩ của mình.
Sai lầm nghiêm trọng hơn của người dân khi điều trị Covid-19 tại nhà là sử dụng oxy liều cao không phù hợp, vì nhận biết không đầy đủ về mối nguy cơ tăng oxy máu quá mức. Bác sĩ Dũng khẳng định, oxy không điều trị được khó thở, oxy chỉ giúp cải thiện tình trạng hạ oxy máu. Đồng thời, oxy không điều trị được các nguyên nhân gây hạ oxy máu. Thở oxy phải đi kèm điều trị nguyên nhân gây tổn thương phổi.
Thở oxy liều cao không phù hợp làm tăng oxy máu quá mức, cũng nguy hiểm không kém gì hạ oxy máu. Tình trạng tăng oxy máu sẽ làm ức chế trung tâm hô hấp, làm bệnh nhân giảm thông khí (giảm tần số, giảm biên độ hô hấp… hiểu đơn giản là không chịu thở). Người bệnh có thể bị phụ thuộc vào oxy, làm nặng thêm tình trạng mất cân bằng khí máu. Phổi có thể bị xẹp, mạch vành và mạch máu não có thể bị co thắt, lượng máu cung cấp cho tim bị giảm, hoặc các oxy gốc tự do sẽ phá hủy tế bào…
SpO2 là nồng độ oxy máu mao mạch, được đo ở đầu ngón tay, ngón chân, vành tai… Bác sĩ Dũng giải thích, trong một số bệnh cảnh như suy hô hấp (khó thở), suy tuần hoàn (hạ huyết áp) cấp tính, nghiêm trọng (sốc), cơ thể của chúng ta sẽ thích ứng bằng hiện tượng “trung tâm hóa tuần hoàn”. Tức là, máu giàu oxy lúc này chỉ tập trung nuôi các cơ quan quan trọng, gồm tim, gan, thận, phổi, não… mà không đến trao đổi tại hệ thống mao mạch là môi, đầu ngón tay, ngón chân… nữa.
Chính vì thế lúc SpO2 tụt xuống dưới 93%, sẽ thấy môi, đầu ngón tay, ngón chân của bệnh nhân tím tái, lạnh… Đo SpO2 tại các vị trí này có thể xuống đến mức rất thấp, khoảng 20%, vì oxy tại đây vẫn tiếp tục được tế bào sử dụng, nhưng lại không được cung cấp mới. Mặc dù vậy, bệnh nhân được xử trí kịp thời, phù hợp, hoàn toàn có thể hồi phục.